Jan Liszewski (1852- 1894)

"Polakiem był sercem i duszą."

Urodził się 10 listopada 1852 roku w Klebarku Wielkim koło Olsztyna w rodzinie Mikołaja i Katarzyny. Od najmłodszych lat wychowywany był w rodzinie, w której kultywowano polskie obyczaje i tradycje.

Mały Janek był chłopcem chorowitym, toteż ojciec- kowal, zdając sobie sprawę z tego, iż nie będzie on mógł pracować z nim w kuźni, położył nacisk na wykształcenie syna. Podczas nauki w klebarskiej szkole odznaczał się bystrym umysłem i pracowitością. Po trzech latach trafił do szkoły miejskiej w Olsztynie, a potem do gimnazjum w Braniewie, a następnie w Reszlu.

W latach 1876- 1877 pracował jako prywatny nauczyciel w jednym z dworów w pobliżu Płocka. Już wówczas interesował się folklorem, ludowymi pieśniami, opowieściami, przysłowiami. Prawdopodobnie w tym okresie powstały jego pierwsze utwory rymowane.

1 października 1877 roku rozpoczął służbę wojskową w Toruniu. Po jej zakończeniu w połowie kwietnia 1880 roku podjął pracę nauczyciela w szkole ludowej w Bredynkach, a rok później w Raszągu. Wsie te zamieszkiwali głównie Polacy, którzy w szczególny sposób pielęgnowali tradycje i zwyczaje przodków. Mógł więc Liszewski wzbogacać swoją wiedzę o ziemi rodzinnej i zakończyć trzyaktową sztukę sceniczną "Swaty warmińskie" (wydaną w 1882 roku w Gnieźnie). Pracując w Bredynkach i Raszągu organizował biblioteczki Towarzystwa Czytelni Ludowych i rozprowadzał polskie czasopisma. W ten sposób przeciwstawiał się germanizacji i zachęcał lud do walki o mowę ojczystą.

Na działalność Liszewskiego zwróciły uwagę niemieckie władze oświatowe i 11 czerwca 1885 roku zwolniły z posady nauczyciela. Po tym wydarzeniu Liszewski dużo podróżował, głównie po Wielkopolsce. Spotykał się z wydawcami polskich czasopism, zdobywał doświadczenie w pracy dziennikarskiej, uczył się drukarstwa.

Zarówno Liszewski, jak i inni propagatorzy polskości (m.in. Andrzej Samulowski) widzieli potrzebę powstania polskiej gazety lokalnej. Ich pragnienia mogły się spełnić dzięki nieustannym staraniom miejscowych patriotów i działaczy. Środki na stworzenie polskiego pisma uzyskał Liszewski od Komitetu Niesienia Pomocy Mazurom z Poznania, chłopów warmińskich i Polaków z Petersburga. Znaczącej pomocy organizacyjnej udzielił Liszewskiemu Andrzej Samulowski, który udostępnił mu w Gietrzwałdzie lokal na drukarnię. Numer próbny "Gazety Olsztyńskiej" powstał 25 marca 1886 roku, a pierwszy numer pisma ukazał się 16 kwietnia 1886 roku. Początkowo obowiązki drukarza, redaktora i kolportera wykonywał sam Liszewski z pomocą siostry Joanny. Założeniem programowym "Gazety Olsztyńskiej" była walka o mowę ojczystą, wiarę i tradycję. W nagłówku czasopisma umieścił hasło: "Ojców mowy, ojców wiary brońmy razem młody, stary." Na łamach gazety Liszewski prowadził działalność agitacyjną na rzecz polskości, przeciwstawiał się germanizacji, popularyzował twórczość znanych pisarzy (m. In. Adama Mickiewicza), podejmował sprawy warmińskiej ludności. Publikował także swoje utwory: wiersze, bajki, pieśni oraz wierszowane zagadki. W latach 1887- 1890 ukazało się ich około 70. Jego utwory miały przede wszystkim charakter patriotyczny. Były wyrazem umiłowania języka i mowy polskiej. Poglądy Liszewskiego najlepiej oddaje wiersz "Przypomnienie":

Jeślić drogie przodków ciernie,

Jeślić miła pamięć dziadka

To nad wszelkie ziemskie mienie

Kochać język ich wypada.

Ptaszki różne głosy mają

Taka wola Wszechmocnego:

Gdy na chwałę mu śpiewają,

Każdy głosem rodu swego.

W kwietniu 1891 roku Liszewski ze względu na pogarszający się stan zdrowia przekazał redakcję "Gazety Olsztyńskiej" swojemu szwagrowi- Sewerynowi Pieniężnemu.

Jan Liszewski zmarł 23 lipca 1894 roku w Olsztynie. Został pochowany na cmentarzu parafialnym kościoła św. Jakuba. Jego grób zniszczono w czasie II wojny światowej. W artykule pośmiertnym Seweryn Pieniężny napisał o nim, że:

"Polakiem był sercem i duszą."